Difference between revisions of "SRT descent"

Το παρόν κεφάλαιο (SRT descent) έχει ελεγχθεί από τους συγγραφείς και θεωρείται ολοκληρωμένo. Συμπεριλαμβάνεται στην έκδοση 0.81 Μάϊος 2007 του "Ανοικτό Σπηλαιολογικό Εγχειρίδιο".

Εξώφυλλο, οπισθόφυλλο και λοιπά - Πρόλογος - Εισαγωγή - Ατομικός σπηλαιολογικός εξοπλισμός - Ένδυση - υπόδηση - φωτισμός κλπ - Υλικά ανάβασης - κατάβασης - Σκοινί - Γενικής φύσεως - Υλικά Αρματώματος - Kόμποι - ...κι άλλοι κόμποι (πιο εξειδικευμένοι) - Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Γενικά - Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Κατάβαση - Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Ανάβαση - Τεχνικές αυτοδιάσωσης για μικρές ομάδες - Κίνδυνοι κατά την κατάβαση / ανάβαση με Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Αρμάτωμα - Βασικές αρχές - Αρμάτωμα - Για προχωρημένους - Ελαφρύ αρμάτωμα (light rigging) Η αναρρίχηση στην σπηλαιολογία - Ελεύθερη αναρρίχηση - Τεχνητή αναρρίχηση - Εξορμήσεις του Σαββατοκύριακου - Μεγάλες αποστολές - Ατυχήματα στην σπηλαιολογία - Πρώτες Βοήθειες - Θερμό σημείο - Σπηλαιοδιάσωση - Χαρτογράφηση - Γεωλογία και Σπηλαιογέννεση - Βιοσπηλαιολογία - Καταστροφές - προστασία των σπηλαίων - Πού μπορώ να κάνω σεμινάρια; - Μερικά σπήλαια για πρακτική - Συκιά - Μονή Αστερίου - Του Προφήτη Ηλία - Σαλίγκαρος - Γερμανικό - Παρεξήγηση - Πύργος Υμητού - Βιβλιογραφία - Τα σπήλαια σε όλες τις γλώσσες - Διεθνές Λεξικό Σπηλαιολογικής Ορολογίας - Nομικό πλαίσιο

Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Κατάβαση

Προετοιμάζοντας την εξερεύνηση ενός σπηλαίου

Κάθε σπηλαιολόγος που σέβεται τον εαυτό του πρέπει να εξερευνεί σπήλαια, να τα χαρτογραφεί και να δημοσιεύει τα ευρήματα των εξερευνήσεων του. Αυτό βέβαια δεν είναι συνήθως εφικτό για τον νεόφυτο απόφοιτο των σπηλαιολογικών σεμιναρίων ο οποίος πρέπει να συγκεντρώσει εμπειρίες πριν οργανώσει εξερευνητικές αποστολές. Επίσης οι ήδη έμπειροι σπηλαιολόγοι χρειάζεται πολλές φορές να κάνουν εξάσκηση ή να δοκιμάσουν ένα όργανο ή μια τεχνική ή να φωτογραφήσουν ένα σπήλαιο. Δηλαδή προκύπτει η ανάγκη για επανάληψη σπηλαίων (ήδη γνωστών - ήδη εξερευνημένων). Προετοιμάζοντας λοιπόν είτε την εξερεύνηση, είτε την επανάληψη ενός σπηλαίου υπάρχουν κάποια βασικά βήματα τα οποία όλοι πρέπει να ακολουθούν. Αυτά τα βασικά βήματα περιγράφουμε στις γραμμές που ακολουθούν. Ας δούμε όμως πρώτα ποια είναι τα υλικά εκείνα που πρέπει πάντα να έχουμε μαζί μας ανεξαρτήτως καιρού, σπηλαίου, κ.τ.λ.

Ποια υλικά ή αναλώσιμα πρέπει να έχουμε πάντα μαζί;

Ανεξάρτητα σε τι σπήλαιο πηγαίνουμε (οριζόντιο ή κάθετο) από πάνω μας (ή από το σπηλαιολογικό μας σακίδιο) δεν πρέπει να λείπει κανένα από τα πιο κάτω υλικά:

Εφεδρικές μπαταρίες ή επιπλέον πέτρα ασετιλίνης (δες και πιο κάτω)

Αλουμινοκουβέρτα σε καλή κατάσταση και κατάλληλο μέγεθος

Σκοινάκι αυτοδιάσωσης (3 μέτρα τουλάχιστον, συνήθως dyneema 5.5 mm) κι έναν ιμάντα ραμμένο από dyneema

Κεράκια (ρεσώ) και αναπτήρα

Σουγιά ή άλλο μαχαίρι

Νερό (εάν του σπηλαίου δεν είναι πόσιμο)

Τρόφιμα (...τουλάχιστον λίγους ξηρούς καρπούς)

Μερικούς εφεδρικούς κρίκους ή ακόμη καλύτερα ένα σετ από τροχαλία, οβάλ carabiner και basic

Κάθε μέλος της ομάδας πρέπει να έχει μαζί του αυτά τα υλικά και όχι ένας για όλους (με εξαίρεση ίσως τα τρόφιμα)

Βήμα - Βήμα

Αφού έχουμε εξασφαλίσει τα παραπάνω, συνεχίζουμε την διαδικασία για την εξερεύνηση. Έστω ότι η λίστα μας είναι πλέον εντάξει και είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε! Καταρχάς ενημερώνουμε τον σύλλογο ή συναδέλφους για

το πού και πότε θα πάμε

τι σκοπεύουμε να κάνουμε

τι ώρα αναμένεται να γυρίσουμε ή να επικοινωνήσουμε μαζί τους

Εάν πρόκειται για γνωστό σπήλαιο, παίρνουμε πληροφορίες σχετικά με αυτό, από την βιβλιογραφία, από άλλους σπηλαιολόγους, από τον σύλλογο που ανήκουμε ή άλλους συλλόγους. Πιθανόν να χρειάζεται να ενημερώσουμε και τον τοπικό σύλλογο ή τους κατοίκους της περιοχής οι οποίοι σε περίπτωση ανάγκης θα μπορούν να καταδείξουν το σημείο της εισόδου ή να δώσουν χρήσιμες πληροφορίες. Γενικά καλό είναι να "μας έχουν στο νου τους" αρκετά άτομα, ενώ φρόνιμο είναι η παρέα μας να αποτελείται από τουλάχιστον τρεις σπηλαιολόγους. Πριν ξεκινήσουμε φροντίζουμε για την αγορά αναλώσιμων υλικών (π.χ. τρόφιμα κλπ), εξασφαλίζουμε τροφοδοσία σε νερό και επαρκή ποσότητα φωτισμού (π.χ. πέτρες ασετιλίνης, μπαταρίες κ.τ.λ.), γενικά από όλα τα υλικά που αναφέρουμε παραπάνω. Εξασφαλίζουμε επίσης επάρκεια σε όποιο υλικό νομίζουμε πως θα χρειαστούμε, π.χ. από το σύλλογο επαρκείς ποσότητες ομαδικών υλικών (σκοινιά, πλακέτες, carabiners κλπ) ενώ δεν παραλείπουμε να πάρουμε δελτίο καιρού, ειδικά εάν το σπήλαιο είναι αρκετά βαθύ (περισσότερο από -100μ) ή εάν γνωρίζουμε ότι απορρέουν σε αυτό νερά (π.χ. εάν πρόκειται για καταβόθρα).

Φτάνοντας εκεί παρατηρούμε μήπως ο καιρός έχει αλλάξει. Αν ναι, τότε προσαρμόζουμε τις επόμενες κινήσεις μας. Αν όχι φοράμε τα υλικά μας. Αρχίζουμε από τα θερμοεσώρουχα και την φόρμα. Συνεχίζουμε με τις κάλτσες ή τα καλτσάκια neoprene και τις μπότες. Εάν το σπήλαιο είναι οριζόντιο τότε στην ουσία μας λείπει μονάχα το κράνος με τα φωτιστικά καθώς και κάποιος σάκος με τρόφιμα, νερό, εφεδρικές μπαταρίες και ό,τι άλλο χρειαστεί ανάλογα με την προγραμματισμένη μας παραμονή εντός του ή του τι σκοπεύουμε να κάνουμε σε αυτό.

...Πάμε βάραθρο;

Εάν το σπήλαιο εξελίσσεται κατακόρυφα π.χ. είναι βάραθρο τότε έχουμε πολύ περισσότερα που πρέπει να γνωρίζουμε... Συνεχίζουμε λοιπόν την προετοιμασία για το κατακόρυφο σπήλαιο με το "μποντριέ" ή ζώνη μέσης που αποτελεί το πρώτο υλικό ασφαλείας που φοράμε και κλείνει με τον κεντρικό κρίκο (οβάλ ή τριγωνικού τύπου ανάλογα).

Πάνω στον κεντρικό κρίκο (γνωστού και σαν M.A.V.C.) θα ασκούνται όλες (σχεδόν) οι δυνάμεις, όταν θα κρεμόμαστε από τα σκοινιά και κινούμαστε σε κατακόρυφα σπήλαια ή σε οριζόντιες τραβέρσες γύρω ή πάνω από εκτεθειμένα πεδία. Για τον σκοπό αυτόν ο κεντρικός θα πρέπει να είναι πάντα σωστά βιδωμένος και πάντα κλειστός κατά την χρήση. Αυτό μπορεί να διασφαλιστεί με δύο τρόπους: Πρώτον, προληπτικά φροντίζουμε να βεβαιωθούμε ότι η βίδα του κεντρικού μας κρίκου δεν έχει τοποθετηθεί τυχαία, αλλά όταν την σφίγγουμε η περιστροφική κίνηση είναι πάντα από πάνω προς τα κάτω. Αυτό γίνεται για να αποφευχθεί το "ξεβίδωμα" του κεντρικού κατά το ανέβασμα λόγω της συνεχούς κίνησης του σκοινιού το οποίο περνάει επάνω στη βίδα με φορά από πάνω προς τα κάτω. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο κατά την ανάβαση και έχει παρατηρηθεί ότι το φρένο ποδιού (π.χ. Pantin) επιδεινώνει την παρενέργεια αυτήν. Δεύτερη προληπτική ενέργεια είναι να σφίξουμε καλά την βίδα του κεντρικού κρίκου χρησιμοποιώντας είτε τον καταβατήρα είτε το φρένο στήθους σαν "κλειδί". Έτσι μπορούμε να σφίξουμε τον κρίκο με μεγαλύτερη δύναμη και να τον εμποδίσουμε από το να ξεβιδώνει (σ.σ. με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να τον ξεβιδώσουμε μετά την χρήση εάν και εφόσον έχει σφίξει πάρα πολύ). Τέλος και παρά τις προληπτικές μας ενέργειες θα πρέπει να ελέγχουμε κατά την διάρκεια της κατάβασης και της δράσης τόσο τον δικό μας κρίκο, όσο και τους κρίκους των συντρόφων μας και να επαναβεβαιώνουμε ότι δεν είναι χαλαροί ή ακόμη και ανοικτοί. Αυτό το κάνουμε τόσο πιο συχνά όσο πιο μεγάλο είναι το σπήλαιο ειδικά όταν φοράμε φόρμα PVC. Κι αυτό γιατί την ίδια παρενέργεια που μπορεί να έχει το σκοινί (δες πιο πάνω) μπορεί να έχει και η σπηλαιολογική φόρμα από PVC ή δευτερευόντως από Cordura και ειδικά όταν το νούμερο είναι μεγαλύτερο από το κανονικό. Ας σημειωθεί ότι η φόρμα είναι πολύ πιο επικίνδυνη από το σκοινί, στο να ανοίξει τον κρίκο, γιατί μπορεί να τον ξεβιδώσει ακόμη και εάν τον έχουμε τοποθετήσει όπως πρέπει. Τα υλικά που συνδέονται στον κεντρικό κρίκο δεν μπαίνουν με τυχαία σειρά. Tα τοποθετούμε βλέποντας από πάνω (αυτός που τα φοράει...) από αριστερά προς τα δεξιά και με την εξής σειρά : λανιέρες (σκοινιά αυτασφάλισης) - καταβατήρας (και το βοηθητικό του carabiner για τις επιπλέον τριβές) – φρένο στήθους. Ο απαράβατος κανόνας εδώ είναι ο εξής: Οι λανιέρες (σκοινιά αυτασφάλισης) μπαίνουν πάντα στα αριστερά (=πιο αριστερά από οποιοδήποτε άλλο υλικό). Στον κανόνα αυτόν δεν υπάρχει διαπραγμάτευση του στυλ "εμένα δεν με βολεύει αυτό". Το υπόλοιπα υλικά μπορούν να τοποθετηθούν εναλλακτικά αν και οι συγγραφείς του παρόντος δεν το συνιστούν (π.χ. μπορεί να μπει ο καταβατήρας "τέρμα" δεξιά. Ελέγχουμε αν έχουμε όλα τα ατομικά μας υλικά. Αν δεν έχουμε βάλει οι ίδιοι το σκοινί (ή τα σκοινιά) στο σάκο (σάκους) ελέγχουμε προσεκτικά αν υπάρχει κόμπος (οκτάρι θηλιά συνήθως) στο τέλος του σκοινιού. Ελέγχουμε αν πήραμε τα απαραίτητα υλικά αρματώματος (τσαντάκι αρματώματος, πλακέτες, carabiners, διασωστικά κ.τ.λ).

Ο ένας σπηλαιολόγος ελέγχει τον άλλο αν έβαλε όλα τα υλικά του σωστά. Μην ξεχνάτε ότι η ασφάλεια του ενός είναι ασφάλεια για όλους. Εν συνεχεία επιλέγουμε τον καλύτερο τρόπο προσέγγισης χρησιμοποιώντας τις φυσικές ή τεχνητές αγκυρώσεις. Από κει και πέρα αυτός που κινείται πρώτος οφείλει να ακολουθεί τις αρχές για ασφαλές αρμάτωμα ενώ όσοι ακολουθούν οφείλουν να ελέγχουν ότι αυτό συμβαίνει όντως.

Κατάβαση

Κίνηση στην ζώνη επικινδυνότητας

Προσεγγίζουμε το βάραθρο προσεκτικά. Σε καμία περίπτωση δεν ρισκάρουμε σκύβοντας επικίνδυνα πάνω από το βάραθρο ή ισορροπώντας στις άκρες των δακτύλων μας. Πολλές φορές προηγείται της κατάβασης ένα οριζόντιο - συνήθως εκτεθειμένο τμήμα. Το τμήμα αυτό - γνωστό ως ζώνη επικινδυνότητας - είναι αρματωμένο με οριζόντιο σκοινί (γνωστό ως "τραβέρσα"). Σε αυτό το κομμάτι (εάν υπάρχει) πρέπει να κινηθούμε με ιδιαίτερη προσοχή (και ειναι υποχρεωτικο να εχει αρματωθει για λογους ασφαλειας). Για την κίνηση εδώ αρκούν οι λανιέρες μας (σκοινιά αυτασφάλισης) κινουμαστε παντα ασφαλισμένοι με τις λανιέρες μας (και τις δυο).

Τις τοποθετούμε με τις "πύλες" (πόρτες) των κρίκων σε αντίθετη - μεταξύ τους - φορά. Ειδικά για την κοντή λανιέρα (επειδή αναπόφευκτα θα μείνουμε ασφαλισμένοι μονάχα από αυτήν κάποιες στιγμές) προσέχουμε να μην κάνουμε το λάθος να "κλιπάρουμε" το καραμπίνερ της με τη πύλη προς τα πάνω. Το σωστό και ασφαλές είναι η πύλη του κρίκου (carabiner) να μην "κοιτάει" προς εμάς, κι αυτό γιατί ο κρίκος μπορεί να βγει από το σκοινί σε επικείμενη πτώση. Βέβαια με αυτό το "κλιπάρισμα" υπάρχει μεγάλη πιθανότητα με πιθανό χτύπημα στα βράχια, η πύλη να ανοίξει πιεζόμενη σε κάποια προεξοχή και να βρεθούμε ξαφνικά εκτεθειμένοι στο κενό.

Ο κανόνας λοιπόν έχει ως εξής:

Η πυλη της μικρης λανιερας παντα κοιτάει προς τα κατω (προς το τοιχωμα). Ειδικα σε ευρύχωρα εκτεθειμένα περάσματα -όταν έχουμε απόσταση από τον βράχο. Παντα εφαρμοζουμε και την δευτερη λανιερα.

Με τις δύο λανιέρες εννοείται ότι δεν υπάρχει κενό ασφαλείας σε καμία περίπτωση. Κινούμαστε κατά μήκος και όταν φτάνουμε σε αλλαγή βγάζουμε πρώτα την μακριά λανιέρα, την περνάμε από τον κόμπο και στην συνέχεια περνάμε την κοντή λανιέρα ώστε να συνεχίσουμε.

Βάζουμε τον καταβατήρα

Έτσι προσεγγίζουμε με ασφάλεια το κατακόρυφο κομμάτι του σπηλαίου που ακολουθεί. Μόλις φτάσουμε εκεί παραμένουμε ασφαλισμένοι στις λανιέρες μας μέχρι να βρεθούμε ασφαλισμένοι στον καταβατήρα μας!!!

Πώς τοποθετούμε τον καταβατήρα μας (για τον οποίο μπορείτε να διαβάσετε στο κεφάλαιο με τα Υλικά ανάβασης - κατάβασης). Η ώρα έχει φτάσει για να αναμετρηθούμε με το κενό και με ένα από τα πιο αρχέγονα συναισθήματα: τον φόβο ⁽¹⁾. Έχει έρθει η ώρα να χρησιμοποιήσουμε τον καταβατήρα μας. Πως όμως το κάνουμε αυτό, είναι απλό:

Πιέζουμε το επίσχεστρο και ανοίγουμε την πάνω, κινητή "πλακέτα" του καταβατήρα. Το σκοινί πρέπει να το φέρνουμε πάντα από αριστερά του καταβατήρα (έστω και σχηματίζοντας μια λούπα) και το περνάμε από το κάτω ράουλο (τροχαλία) του καταβατήρα. Κατόπιν οδηγούμε το σκοινί ανάμεσα από τα δύο ράουλα και στην συνέχεια (σχηματίζοντας ένα νοητό S) το περνάμε από το επάνω ράουλο. Κλείνουμε την πάνω "πλακέτα" του καταβατήρα (=κλείνουμε τον καταβατήρα) και παίρνουμε "μπόσικα" του σκοινιού τραβώντας από το σκοινί που φεύγει από το πάνω ράουλο με κατεύθυνση προς τα δεξιά, παράλληλα προς το σχοινί που "έρχεται" από επάνω. Εν συνεχεία περνάμε το σκοινί από τον βοηθητικό κρίκο (carabiner) και κάνουμε (οπωσδήποτε αν χρησιμοποιούμε καταβατήρα χωρίς φρένο ή είμαστε αρχάριοι) μισό ή και ολόκληρο κλείδωμα.

Προσοχή: Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο βοηθητικός κρίκος θα πρέπει να είναι πάντοτε απλός (όχι ασφαλείας με "βίδα") ενώ ο κρίκος στον οποίο εφαρμόζεται ο καταβατήρας θα πρέπει να είναι υποχρεωτικά ασφαλείας και πάντα σε άριστη κατάσταση (προτείνεται αντικατάσταση μαζί με τις λανιέρες κάθε ένα ή το πολύ δύο χρόνια - ανάλογα με την χρήση). Σημαντικό είναι επίσης να έχουμε την πύλη του κρικού αυτού (του καταβατήρα) πάντοτε ασφαλισμένη και να "κοιτάει" προς το σώμα μας ώστε να αποφύγουμε πιθανό άνοιγμα της από πίεση σε κάποια προεξοχή (π.χ. σε στενά σημεία).

Προαιρετικά: Μια μικρή λεπτομέρεια είναι επίσης η εφαρμογή του κρίκου αυτού έτσι ώστε το μέγιστο άνοιγμα της πύλης να βρίσκεται στον κεντρικό κρίκο και όχι στον καταβατήρα. Αυτό μας επιτρέπει να συνδέσουμε/αποσυνδέσουμε τον καταβατήρα στον/από τον κεντρικό κρίκο, με το ένα χέρι και πολύ σύντομα (ιδανικό για απεγκλωβισμό ή για χειρισμούς χωρίς ορατότητα). Σχετικά με τον βοηθητικό κρίκο επίσης, ενδείκνυται η τοποθέτηση του με την πύλη του να κοιτάει αντίθετα από αυτήν του καταβατήρα. Επίσης το μέγιστο άνοιγμα της πύλης του βοηθητικού κρίκου δεν θα πρέπει να είναι προς την μεριά του κεντρικού. Αυτό επίσης μας επιτρέπει πέρασμα του σκοινιού στον βοηθητικό με το ένα χέρι και επιτρέπει την εφαρμογή του μισού - κλειδώματος (καταβατήρας με φρένο).

Για βοηθητικό carabiner μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οποιουδήποτε σχεδίου (σίγουρα όμως όχι ασφαλείας όπως είπαμε πιο πάνω) αν και οι περισσότεροι προτιμούν ασύμμετρο D. Υπάρχει και ένα καταπληκτικό ατσάλινο καραμπίνερ ειδικά για αυτή τη δουλειά, το Handy.

Κατεβαίνοντας

Αφότου ελέγξουμε ότι είναι όλα εντάξει απασφαλίζουμε τις (ή την) λανιέρες (-α) μας, λύνουμε το "κλείδωμα" του καταβατήρα και ξεκινάμε την κατάβαση. Κάθε σπηλαιολόγος - και ειδικά ο νέος - πρέπει να συνειδητοποιήσει πως ο καταβατήρας με φρένο έχει δύο θέσεις: ανοικτός - κλειστός. Επ' ουδενί λόγο δεν ελέγχουμε την κατάβαση με το μοχλό του φρένου γιατί αυτό σημαίνει ζημιά στο σκοινί (π.χ.υαλοποίηση ή πεπλάτυνση του σκοινιού). Ο ρυθμός της κατάβασης ελέγχεται πάντα και μόνο με τις τριβές του σκοινιού καθώς αυτό περνάει μέσα από την παλάμη μας. Αυξομειώνοντας ελάχιστα την πίεση του χεριού μας αυξομειώνουμε και την ταχύτητα κατάβασης μας. Το χέρι μας (ο καρπός) πρέπει να βρίσκεται σε σταθερό σημείο και το σκοινί να "γλιστρά" γλυκά μέσα από την παλάμη μας. Ας σημειωθεί εδώ ότι η παλάμη μας θα πρέπει να "κοιτάει" προς τα πάνω. Θα πρέπει να προσέχουμε το ρυθμό κατάβασης ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 2 μέτρα το δευτερόλεπτο. Η κατάβαση είναι γενικά από τα πιο όμορφα συναισθήματα γιατί έχει μια αίσθηση ροής και δεν είναι (στις περισσότερες των περιπτώσεων) κοπιαστική. Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν μπορούμε να κατεβαίνουμε επ' άπειρο... Κάποια στιγμή θα χρειαστεί να σταματήσουμε την κατάβαση. Τότε το μόνο που κάνουμε είναι να σηκώσουμε το δεξί χέρι μας (με το σκοινί) ψηλά και να σφίξουμε το σκοινί μέσα στην παλάμη μας. Στην περίπτωση που χρειάζεται να σταματήσουμε προς στιγμή – συνεχίζοντας να έχουμε τη προσοχή μας στην κατάβαση και εφαρμόζοντας μικρή μόνο δύναμη στο σκοινί – εφαρμόζουμε μισό κλείδωμα του καταβατήρα (δες πιο κάτω).

Με την εμπειρία η κατάβαση γίνεται πιο σβέλτα (αλλά πάντα μέσα στα όρια) οπότε και η τεχνική μπορεί να αλλάζει ανάλογα. Για παράδειγμα εάν κινούμαστε με αρκετή ταχύτητα και θέλουμε να αυξήσουμε τις τριβές μπορούμε να τοποθετήσουμε (δεξί) χέρι μας όσο πιο πίσω (προς την έδρα) αναγκάζοντας έτσι το σκοινί να αρχίσει να "κάνει γωνίες" και να τρίβεται πάνω στην φόρμα/σώμα μας. Έτσι επιβραδύνουμε την ταχύτητα της κατάβασης αρκετά χωρίς να κάψουμε τα χέρια μας. Αυτή βέβαια η τεχνική προϋποθέτει ότι η παλάμη μας "κοιτάει" προς τα κάτω (αντίθετα από την τεχνική που περιγράφεται πιο πάνω. Αυτού του είδους οι χειρισμοί απαιτούν βέβαια την σχετική εξοικείωση η οποία έρχεται με τον χρόνο και την εμπειρία.

Εάν χρειαστεί για οποιοδήποτε λόγο να σταματήσουμε (για φωτογράφηση, δημιουργία ή πέρασμα μιας αλλαγής, παράκαμψης, ελέγχου ενός παραθύρου ή ό,τι άλλο -και οπωσδήποτε αν έχουμε καταβατήρα χωρίς φρένο -) μπορούμε να κλειδώσουμε τον καταβατήρα μας. Στις μεγάλες καταβάσεις όπου το σκοινί βαραίνει πολύ μπορεί να αναστείλουμε προσωρινά με ένα carabiner το φρένο του καταβατήρα (πιέζουμε μέχρι τέρμα το μοχλό του φρένου και βάζουμε ένα carabiner στην οπή που εμφανίζεται δεξιά υποχρεώνοντας το μοχλό του φρένου να είναι μονίμως σε ανοικτή θέση). Επίσης αυτήν την τεχνική μπορεί να τη χρησιμοποιήσουμε και σε κάθετα στενώματα όπου τοποθετούμε το καταβατήρα μας στην κοντή (ή ενδεχομένως και στη μακριά) λανιέρα, αλλά όπως είναι λογικό δυσκολευόμαστε να χρησιμοποιούμε το μοχλό του φρένου του καταβατήρα. Σημειώστε όμως πως δεν επιβάλλεται η αναστολή του αυτόματου φρεναρίσματος του καταβατήρα για την χρήση αυτής της τεχνικής (της τοποθέτησης του καταβατήρα στη λανιέρα μας). Γενικά πρέπει να αντιλαμβανόμαστε όχι μόνο τις δυνατότητες αλλά και τους περιορισμούς του καταβατήρα μας!

Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και τους περιορισμούς του "κλειδωμένου" καταβατήρα.

Ένας κλειδωμένος καταβατήρας μπορεί υπό ορισμένες συνθήκες να καταστραφεί κατά την πτώση του σπηλαιολόγου.

Εάν για παράδειγμα έχουμε μια κεντρική δεσιά, τρία μέτρα παρακάτω αλλαγή και στο ένα μέτρο παράκαμψη - και κλειδώσουμε τον καταβατήρα μας για να περάσουμε ή να φτιάξουμε την παράκαμψη, σε περίπτωση που η αλλαγή υποχωρήσει (αστοχήσει) ο καταβατήρας θα δεχτεί μεγάλη επιβάρυνση και επειδή θα είναι "κλειδωμένος" πολύ πιθανόν να καταστραφεί (μπορεί ακόμη και να σπάσει...) Η "καταστροφή" δεν σημαίνει απαραίτητα ανεξέλεγκτη πτώση στη συνέχεια: απλά θα έχουμε έναν κατεστραμμένο καταβατήρα (και μια άσχημη μέρα προφανώς...). Επειδή όμως η πτώση δεν μπορεί να αποκλεισθεί, η Γαλλική Σπηλαιολογική Σχολή (EFS/FFS) προτείνει να μην κλειδώνεται ο καταβατήρας. Υπάρχει συγκεκριμένη οδηγία για τον χειρισμό ώστε να γίνονται με ασφάλεια οι αλλαγές (πιάνουμε το τεντωμένο σκοινί με το "χαλαρό" σκοινί που βγαίνει από τον καταβατήρα μαζί με το ένα χέρι στο σημείο ακριβώς πάνω από τον καταβατήρα). Η οδηγία αυτή αφορά τον καταβατήρα χωρίς φρένο μιας και στον καταβατήρα με φρένο ισχύει ότι προβλέπει ο κατασκευαστής για την στάση. Βέβαια στην πράξη είναι πολύ δύσκολο να αποφύγουμε την χρήση του φρένου και στατιστικά η έκθεση στον κίνδυνο δεν είναι υψηλή - δεν είναι όμως αμελητέα.

Επίσης σε πολύ λεπτά ή γλιστερά σκοινιά (διάμετρος 9 mm ή και μικρότερα) ένα μόνο πέρασμα στο βοηθητικό carabiner μπορεί να μην είναι αρκετό. Γι' αυτό το λόγο (αν δεν έχουμε Handy) περνάμε το ("χαλαρό") σκοινί (μετά το βοηθητικό) ανάμεσα στον καταβατήρα και το "τεντωμένο" σκοινί. Έτσι στην ουσία μετατρέπουμε το βοηθητικό σε ένα επιπλεόν (..τρίτο) "ράουλο", δηλαδή δημιουργουμε τις απαραίτητες επιπλέον τριβές. Εάν μάλιστα ο καταβατήρας μας έχει φθαρμένα από την χρήση ράουλα τότε μπορούμε να περάσουμε έναν κρίκο ανάμεσα από τα δύο ράουλα δημιουργώντας επιπλέον τριβές (δες το σχήμα δεξιά). Πολλές φορές τα ράουλα μπορεί να φθαρούν στην διάρκεια μιας και μόνο αποστολής οπότε εάν δεν έχουμε την δυνατότητα αντικατάστασης εφαρμόζουμε αυτήν την τεχνική.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Πολύ λεπτά σκοινιά (μικρότερα από 9 χιλ.) χρησιμοποιούν συνήθως μικρές και έμπειρες ομάδες που γνωρίζουν (ή θα έπρεπε να γνωρίζουν) πολύ καλά τους κινδύνους και τους περιορισμούς αυτών των υλικών.

Κατά την κατάβαση δίνουμε προσοχή στα ...μαλλιά μας (ειδικά αν έχουμε βάλει το καταβατήρα ψηλά ή αν έχουμε πλούσιο τριχωτό της κεφαλής!), τα ρούχα μας, τα γάντια κλπ : δεν πρέπει να μπλέξουν με τον καταβατήρα. Με τα ρούχα ή τα γάντια τα πράγματα δεν είναι και τόσο δραματικά... Εάν μπλέξουν όμως τα μαλλιά μας τα πράγματα είναι δύσκολα και ...οδυνηρά. Ένα μαντήλι ή σκούφος είναι η ιδανική λύση: όχι τα κοτσιδάκια... Εάν παρόλα αυτά συμβεί το κακό ή θα πρέπει να μας βοηθήσει κάποιος άλλος σπηλαιολόγος ή να κόψουμε τα μαλλιά που έχουν μπλέξει. Η "αυτοδιάσωση" των μαλλιών μας είναι πολύ δύσκολη και σίγουρα όχι τυποποιημένη διαδικασία...

Όπου το σκοινί τρίβεται το προστατεύουμε με τις μεθόδους που έχουμε διδαχθεί (βέλτιστο δρομολόγιο καταρχάς, και εάν αυτό είναι αδύνατον κατασκευάζουμε μια αλλαγή, μια παράκαμψη ή τοποθετούμε ένα προφυλακτικό). Θυμηθείτε: σκοινί που τρίβεται ΔΕΝ είναι ασφαλές!

Σημαντικό: ΔΕΝ κατεβαίνουμε χοροπηδώντας άτσαλα στο σκοινί. Οι σπηλαιολόγοι δεν ανήκουν ούτε στην αντιτρομοκρατική ούτε στις δυνάμεις καταδρομών. Κατεβαίνουμε στρωτά και με σταθερή ταχύτητα. Αλλιώς καταπονούνται άδικα όλα τα υλικά μας και ιδιαίτερα η ασφάλεια, το σκοινί και ο καταβατήρας!

Πέρασμα αλλαγής στη κατάβαση

Πιο πάνω είδαμε πως κατεβαίνουμε στο σκοινί. Πολλές φορές η κατάβαση δεν είναι "μονοκόμματη" όπως συνηθίζεται να λέμε, αλλά διακόπτεται από αλλαγές. Οι αλλαγές είναι σημεία στα οποία ξαναδένουμε το σκοινί συνήθως για να αποφύγουμε τριβές.

Πώς περνιούνται όμως οι αλλαγές που δημιούργησαμε οι ίδιοι ή έφτιαξε ο προηγούμενος σπηλαιολόγος; Φτάνοντας στο ύψος της αλλαγής (έχει ιδιαίτερη σημασία αυτό: εάν πέσουμε πολύ χαμηλά δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στις ενέργειες που περιγράφονται παρακάτω) ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

Κλασική τεχνική

• Ασφαλιζόμαστε στο καραμπίνερ ή την θηλιά της αλλαγής με την κοντή λανιέρα και συνεχίζουμε την κατάβαση ώστε να πέσει το βάρος μας σε αυτήν.
• Ο καταβατήρας έχει πλέον αποφορτιστεί. Βγάζουμε το σκοινί από τον καταβατήρα. Μπορεί να χρειαστεί να τον «ταΐσουμε» δηλ. να τον τροφοδοτήσουμε με σκοινί ώστε να είναι πιο εύκολο να τον ανοίξουμε.
• Βάζουμε το σκοινί με το οποίο θα συνεχίσουμε στον καταβατήρα, παίρνουμε τα "μπόσικα" και εάν χρειάζεται ασφαλίζουμε τον καταβατήρα
• Ελέγχουμε εάν είναι όλα εντάξει.
• Ανασηκωνόμαστε, βγάζουμε την κοντή λανιέρα από την αλλαγή και κρεμόμαστε στον καταβατήρα. Είμαστε έτοιμοι.
• Λύνουμε την ασφάλεια που είχαμε κάνει στον καταβατήρα και αρχίζουμε (ή συνεχίζουμε) την κατάβαση.

Μια από τις δυσκολίες που έχει αυτή η μέθοδος είναι η φάση στην οποία πρέπει να ανασηκωθούμε για να βγάλουμε την λανιέρα μας. Αυτήν την δυσκολία μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε με τους πιο κάτω τρόπους:

1. Με την μυϊκή μας δύναμη εάν νομίζουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε(καλύτερα να το αποφεύγετε),
2. Πατάμε την λούπα του σκοινιού, με το γόνατο ή το πέλμα μας και ανασηκωνόμαστε,
3. Βάζουμε το φρένο χειρός μας πάνω από τον καταβατήρα ή απευθείας πάνω στο κρίκο (το carabiner της αλλαγής) και χρησιμοποιούμε το ποδοστήριο (πενταλιέρα) σαν σκαλάκι. Εάν είναι πολύ μακρύ για την περίσταση, το διπλώνουμε στα δύο και έτσι κονταίνει όσο χρειάζεται,
4. Χρησιμοποιούμε το φρένο ποδιού, βάζοντας το στην λούπα της αλλαγής (εάν αυτή είναι αρκετά μακρυά...)
5. Έχουμε μαζί μας μια αναρριχητική σκαλίτσα και αφού την ασφαλίσουμε στο carabiner της αλλαγής ή την θηλιά ωθούμε κ.λ.π.,
6. ... κ.ο.κ.

Γενικά καλό είναι να προτιμούμε να χρησιμοποιούμε το ελάχιστο των υλικών και πάντως όχι περισσότερα από αυτά που έχουμε μόνιμα πάνω μας. Με αυτή τη λογική η αναρριχητική σκαλίτσα περιττεύει...

Με δύο καταβατήρες

Yπάρχει όμως και μια ακόμη μέθοδος για το πέρασμα της αλλαγής που δεν απαιτεί να ανασηκωθούμε. Απαιτεί απλά να έχουμε δύο καταβατήρες για να περνάμε τις αλλαγές. Οι ενέργειες μας σε αυτήν την περίπτωση είναι οι εξής:

1. Φτάνουμε στο ύψος της αλλαγής.
2. Ασφαλίζουμε το καταβατήρα με τον οποίο κατεβαίνουμε (μισό ή ολόκληρο κλείδωμα, ανάλογα με τις συνθήκες) αν χρειάζεται (ο καταβατήρας μας είναι χωρίς φρένο ή δεν εμπιστευόμαστε το φρένο (πολύ λεπτά σκοινιά, λασπωμένα κτλ).
3. Βάζουμε το σκοινί που συνεχίζει από την αλλαγή προς τα κάτω στον άλλο καταβατήρα και τον ασφαλίζουμε.
4. Απασφαλίζουμε τον πρώτο καταβατήρα, δίνουμε μπόσικα, τον ανοίγουμε και βγάζουμε το σκοινί από αυτόν.
5. Το βάρος μας πρέπει να έχει ήδη περάσει στο άλλο καταβατήρα.
6. Απασφαλίζουμε τον δεύτερο και συνεχίζουμε...

Προσοχή: Εάν οι αλλαγές είναι πολύ κοντές τότε θα έχουμε σοβαρές δυσκολίες στην εφαρμογή της μεθόδου.

Την τεχνική αυτή δεν την συνιστούμε όμως την αναφέρουμε μιας και χρησιμοποιείται αναγκαστικά σε περιπτώσεις αυτοδιάσωσης όπου το θύμα πρέπει να κατέβει σε ασφαλές σημείο και όταν ανάμεσα στο σημείο όπου έγινε o απεγκλωβισμός και το ασφαλές σημείο παρεμβάλλονται αλλαγές. Εναλλακτικά μπορούμε να την χρησιμοποιούμε και στην καθημερινή σπηλαιολογική πρακτική αποδεχόμενοι ότι αφενός θα είμαστε πιο άνετοι στο κατέβασμα αλλά αφετέρου κατά την κίνηση στο σπήλαιο και στο ανέβασμα θα μεταφέρουμε ένα επιπλέον βάρος, ένα επιπλέον σημείο να σκαλώνει στα στενά...

Αλλαγή με εκκρεμές

Τέλος υπάρχει η περίπτωση η αλλαγή μας να είναι "αλλαγή με εκκρεμές". Παράδειγμα αλλαγής με εκκρεμές είναι η περίπτωση στην οποία στη μέση ενός πηγαδιού πρέπει να κινηθούμε προς ένα παράθυρο απέναντι από τη διαδρομή κατάβασης μας. (Αφήνουμε την περίπτωση αυτό να γίνει με τραβέρσα προσέγγισης, με κεκλιμένη τραβέρσα με οδηγό ή τυρολέζικη τραβέρσα και πάμε στην περίπτωση που χρησιμοποιούμε την τραβέρσα με εκκρεμές).

Σε αυτήν την περίπτωση κατεβαίνουμε χαμηλότερα από το ύψος της αλλαγής και περνάμε τα φρένα μας στο σκοινί που κινείται προς την επόμενη αλλαγή. Τραβώντας με τα φρένα (ή με τα χέρια εάν είναι μικρή η απόσταση) θα αρχίσουμε αφενός να πλησιάζουμε την αλλαγή από την άλλη θα αρχίσουμε να ανεβαίνουμε λίγο. Αυτό συμβαίνει γιατί κάνουμε μια κυκλική "τροχιά" με ακτίνα το μήκος του σκοινιού... Επομένως πρέπει να το γνωρίζουμε αυτό και όταν ετοιμαζόμαστε να μην κατέβουμε χαμηλότερα αλλά να μην σταματήσουμε και ψηλότερα από το ιδανικό σημείο. Πρέπει η έλξη μας προς την αλλαγή να μας "ανεβάζει" όσο ακριβώς χρειάζεται. Σε κάθε άλλη περίπτωση καταναλώνουμε ενέργεια και καθυστερούμε.

Μόλις φτάσουμε στον κόμπο της αλλαγής ισχύει ότι αναφέρθηκε πιο πάνω.

Διόρθωση της θέσης μας (προς τα πάνω)

Τέλος, στην περίπτωση που κατεβούμε - από λάθος - αρκετά πιο χαμηλά από το ύψος της αλλαγής και δεν μπορούμε να φτάσουμε το carabiner της αλλαγής για να ασφαλιστούμε, τότε μπορούμε πολύ εύκολα να "αλλάξουμε κατεύθυνση". Απλά, θα περάσουμε τα φρένα μας (χειρός - στήθους) στο σκοινί πάνω από τον καταβατήρα και θα ανέβουμε όσο χρειάζεται ώστε να φτάσουμε την αλλαγή.

Βέβαια μιας και είμαστε ήδη ασφαλισμένοι στα φρένα, μπορούμε να κάνουμε την αλλαγή από αυτήν την θέση χωρίς να ασφαλιστούμε στον κρίκο την αλλαγής:

• "Ταίζουμε" τον καταβατήρα μας, τον απασφαλίζουμε, και τον περνάμε στο σκοινί που συνεχίζει από την αλλαγή προς τα κάτω. Παίρνουμε τα μπόσικα, εφαρμόζουμε αν χρειάζεται μισό ή και ολόκληρο κλείδωμα.
• Πατάμε στο ποδοστήριο και ανοίγουμε το φρένο στήθους,
• βγάζουμε το φρένο χειρός και συνεχίζουμε την κατάβαση...

Πολύ κακό για το τίποτα δηλαδή...

Πέρασμα παράκαμψης στη κατάβαση

Ένας ακόμη τρόπος να αποφύγουμε τις τριβές είναι και η παράκαμψη ⁽¹⁾. Η διαφορά της με την αλλαγή είναι ότι μια παράκαμψη μέσω ενός κρίκου και με την χρήση μιας δεσιάς τραβάμε το σκοινί μακρυά από την τριβή. ΔΕΝ το ξαναδένουμε, ΔΕΝ κάνουμε κόμπο, τίποτα από τα δύο. Απλά το τραβάμε μακρυά από την τριβή. Αυτή η διαφορά από την αλλαγή θέλει πολύ προσοχή και γι' αυτό πριν αναφέρουμε το πως περνάμε μια παράκαμψη να τονίσουμε ότι:

δεν ασφαλιζόμαστε ΠΟΤΕ στο carabiner της. Η παράκαμψη είναι εκτός της συνεχούς "γραμμής" του σκοινιού που ξεκινά από ασφαλή ζώνη και καταλήγει πάλι σε ασφαλή ζώνη, οπότε η ασφάλιση σε αυτή σημαίνει μονή ασφάλεια σε εκτεθειμένο σημείο, άρα έκθεση σε κίνδυνο σοβαρού τραυματισμού ή θανάτου!!!

Πώς λοιπόν περνάμε την παράκαμψη;

1. Φτάνοντας στο ύψος της παράκαμψης σπρώχνουμε με τα πόδια το βράχο - ενδεχομένως να χρειαστεί να ασφαλίσουμε το καταβατήρα μας και ανοίγουμε το carabiner που βρίσκουμε στο σκοινί κάτω μας και
2. Βάζουμε το carabiner πάνω από τον καταβατήρα.

Αυτό ήταν!!!

Σε περίπτωση που η παράκαμψη είναι πολύ μακριά και υπάρχει φόβος εάν μας γλιστρήσει, να ταλαιπωρηθούμε άδικα για να την ξαναπιάσουμε, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την μακριά λανιέρα, ΟΧΙ για να ασφαλιστούμε, απλά για να μην μας φύγει. Και πάλι βέβαια δεν το συνιστούμε, απλά το αναφέρουμε. Εφόσον αυτός που αρμάτωσε μπόρεσε να αρματώσει την παράκαμψη τότε σίγουρα κι εμείς μπορούμε να την ξαναφτιάξουμε ακόμη κι αν μας φύγει από τα χέρια... Εάν σκεφτούμε έτσι δεν θα δυσκολευόμαστε να περάσουμε μια παράκαμψη (όπως συμβαίνει συχνά σε λιγότερο έμπειρους σπηλαιολόγους). Πρέπει να σκεφτούμε ότι, αφού με κάποιο τρόπο, κάποιος σπηλαιολόγος την έβαλε εδώ που είναι, πρέπει να βρούμε κι εμείς τον ίδιο τρόπο, τα "πατήματα" που εκείνος χρησιμοποίησε για να την περάσουμε.

Η παράκαμψη είναι πολύ διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια. Βέβαια εκτός από αυτήν υπάρχει και μια παραλλαγή της, χρήσιμη κυρίως σε πολυσύχναστες διαδρομές. Πρόκειται για τον εκτροπέα ή παρακαμπτήρα ή γουρουνουράς ή deviateur. Στον εκτροπέα δεν ασφαλιζόμαστε επίσης ΠΟΤΕ και τον περνάμε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με την παράκαμψη (φτάνουμε στον εκτροπέα, πλησιάζουμε στο βράχο , βγάζουμε το σκοινί, προσπερνάμε και μετά ξαναβάζουμε το σκοινί εντός του... Καλώς ή κακώς ο εκτροπέας είναι πολύ σπάνιος στην Ελλάδα.

Πέρασμα κόμπου κατά την κατάβαση

Έστω τώρα ότι δεν υπολογίζουμε καλά και το σκοινί μας τελειώνει (ή τελείωσε σε αυτόν που αρμάτωνε).

Σημαντικό: στο τέλος του σκοινιού υπάρχει ήδη ένας κόμπος (δείτε τις σχετικές εικόνες πιο πάνω)

Σε αυτήν την περίπτωση είτε θα χρειαστεί να κάνουμε έναν κόμπο ή να περάσουμε έναν κόμπο (που θα έχει γίνει για να ενώσει δύο κομμάτια σκοινί ⁽²⁾ και να μας επιτρέψει να συνεχίσουμε την κατάβαση.

Η διαδικασία για να περάσουμε τον κόμπο έχει ως εξής:

1. Φτάνουμε τον καταβατήρα μας στον κόμπο και ασφαλιζόμαστε με την μακριά λανιέρα στην θηλιά.
2. Βάζουμε το φρένο χειρός πάνω από το καταβατήρα (5 - 10 cm περίπου), πατάμε την πενταλιέρα και «κλιπάρουμε» την κοντή λανιέρα στο σκοινί πάνω από το φρένο χειρός ή στις ειδικές οπές του φρένου. Χαλαρώνουμε. Το βάρος μας κανονικά θα πρέπει να έχει περάσει στην κοντή λανιέρα. Εάν όχι επαναλαμβάνουμε την διαδικασία αφού ωθήσουμε το φρένο λίγο ψηλότερα.
3. Ανοίγουμε τον καταβατήρα και του "περνάμε" το σκοινί που βρίσκεται κάτω από τον κόμπο. Παίρνουμε όλα τα μπόσικα και ασφαλίζουμε (αν χρειάζεται).
4. Πατάμε στην πενταλιέρα και αφαιρούμε την κοντή λανιέρα. Κανονικά το βάρος μας πρέπει να είναι στον καταβατήρα.
5. Ελέγχουμε εάν είναι όλα εντάξει.
6. Βγάζουμε το φρένο χειρός, απασφαλίζουμε την μακριά λανιέρα και συνεχίζουμε.

Εγγυημένα πολύ πιο γρήγορο αλλά και πιο τεχνικό αφού αν δεν καταφέρουμε να κάνουμε σε ένα χρόνο όλη την διαδικασία που περιγράφεται πιο πάνω θα βρεθούμε κρεμασμένοι από ένα φρένο πολύ ψηλότερα από μας, και ο καταβατήρας δεν θα έχει φορτιστεί, άρα μπέρδεμα...

Υπάρχει και μια άλλη προσέγγιση η οποία είναι πιο παλιά, πιο αργή αλλά συνήθως πιο εύκολη στην εφαρμογή. Σε αυτή:

1. Φτάνουμε τον καταβατήρα μας στον κόμπο και ασφαλιζόμαστε με την κοντή λανιέρα στην θηλιά.
2. Βάζουμε το φρένο χειρός πάνω από το καταβατήρα (25 - 40 cm περίπου), πατάμε την πενταλιέρα και βάζουμε το φρένο στήθους στο σκοινί που βρίσκεται ανάμεσα στο καταβατήρα και το φρένο χειρός. Εάν όχι επαναλαμβάνουμε την διαδικασία αφού ωθήσουμε το φρένο λίγο ψηλότερα.
3. Ανεβαίνουμε μερικούς πόντους ώστε το βάρος μας να περάσει στο φρένο στήθους.
4. Ο καταβατήρας μας έχει χαλαρώσει οπότε τον ανοίγουμε και του "περνάμε" το σκοινί που βρίσκεται κάτω από τον κόμπο. Παίρνουμε όλα τα μπόσικα και ασφαλίζουμε (αν χρειάζεται).
5. Κατεβαίνουμε με τα φρένα (δηλαδή πατάμε στην πενταλιέρα, ανοίγουμε με το δείκτη το φρένο στήθους, λυγίζουμε τα πόδια και κατεβαίνουμε όσο μπορούμε, αφήνουμε το βάρος μας το φρένο στήθους, κατεβάζουμε μετά το φρένο χειρός και ο κύκλος ξαναρχίζει) φτάνοντας όσο κοντύτερα στο κόμπο γίνεται.
6. Εκεί απεμπλέκουμε πρώτα το φρένο στήθους και φορτίζουμε σιγά σιγά τον καταβατήρα μας. Κανονικά το βάρος μας πρέπει να είναι στον καταβατήρα. Κατόπιν βγάζουμε και το φρένο χειρός.
7. Ελέγχουμε εάν είναι όλα εντάξει.
8. Απασφαλίζουμε την κοντή λανιέρα και συνεχίζουμε.

Είναι ολίγον τι σύνθετο και πολύπλοκο, αλλά όχι όσο φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση και σχεδόν καθόλου "ισορροπιστικό".

Και οι δύο μέθοδοι είναι εξίσου αποδεκτές και ασφαλείς.. Οι συγγραφείς προτιμούν την πρώτη αλλά κατανοούν ότι απαιτεί εμπειρία για να υπολογίσεις σωστά το που θα τοποθετήσεις το φρένο χειρός. Γι'αυτό αναφέρονται και οι δύο!

Πέρασμα προφυλακτικού στη κατάβαση

Πολύ πιθανόν στην αρχή της κατάβασης μας ή μετά από κάποια αλλαγή ο σπηλαιολόγος που αρματώνει να έχει τοποθετήσει ένα προφυλακτικό.

Το πέρασμα του προφυλακτικού στην κατάβαση γίνεται με τον εξής τρόπο:

• Φτάνουμε το προφυλακτικό στο δεξί μας χέρι που ελέγχει την ταχύτητα μας. Για να κάνουμε όλες τις ενέργειες που αναφέρονται παρακάτω ίσως να χρειάζεται να κάνουμε μισό ή και ολόκληρο κλείδωμα του καταβατήρα μας.
• Ξεκλιπάρουμε το προφυλακτικό από το σκοινί (μπορεί να είναι "συνδεδεμένο" με το σκοινί με διάφορους τρόπους: κλιπ, αυτοσφιγγόμενο κόμπο κτλ) και ανοίγουμε το velcro.
• Βάζουμε το προφυλακτικό πάνω από τον καταβατήρα μας και το "σέρνουμε" μέχρι να το ξαναβάλουμε στη θέση που ήταν πριν, εκεί δηλαδή που το σκοινί εφάπτεται με το βράχο.

Εδώ ακριβώς είναι που συνήθως γίνεται το λάθος: εάν το προφυλακτικό δεν μπεί στη θέση που πρέπει, ο σπηλαιολόγος συνεχίζει την κατάβαση γεμάτος σιγουριά, ενώ το σκοινί τρίβεται, μέχρι ο επόμενος που κατεβαίνει ή ακόμα χειρότερα που ανεβαίνει, το εντοπίσει (λέμε χειρότερα γιατί το σκοινί με την κίνηση του γιο - γιο θα έχει ταλαιπωρηθεί αρκετά πάνω στο βράχο...). Για το λόγο αυτό σπανίως θα συναντήσετε πλέον προφυλακτικά στη σύγχρονη σπηλαιολογία και σχεδόν ποτέ στη μέση ενός μεγάλου πηγαδιού.

Εναλλακτικά μπορούμε στην αρχή των πηγαδιών ή των αλλαγών να βάλουμε και έναν άδειο σπηλαιολογικό σάκο, ρυθμίζοντας την απόσταση από την αλλαγή με τον ιμάντα του σάκου ή και άλλους ιμάντες. Σε αυτή τη περίπτωση πρέπει να εξασφαλίζουμε μόνο ότι το σκοινί θα "πατάει" πάνω στο σάκο και δεν θα "αναπαύεται" στα βράχια δεξιά ή αριστερά.

Αλλαγή κατεύθυνσης στην κατάβαση

Πολλές φορές μπορεί να τύχει, ενώ κατεβαίνουμε να χρειαστεί να σταματήσουμε και μετά να αρχίσουμε να ανεβαίνουμε. Γι' αυτό η διαδικασία αυτή διδάσκεται στα σεμινάρια σπηλαιολογίας μαζί με τα περισσότερα από όσα έχουν αναφερθεί σε αυτό το κεφάλαιο: Πολύ απλά λοιπόν,

• Σταματάμε στην κατάβαση και ασφαλίζουμε τον καταβατήρα (εάν χρειάζεται)
• Βάζουμε το φρένο χειρός πάνω από τον καταβατήρα όσο ψηλότερα γίνεται
• Πατάμε την πενταλιέρα (ποδοστήριο) και βάζουμε και το φρένο στήθους πάνω από τον καταβατήρα
• Ελέγχουμε ότι όλα είναι εντάξει
• Απασφαλίζουμε τον καταβατήρα, βγάζουμε το σκοινί από αυτόν και αρχίζουμε να ανεβαίνουμε (το πως θα το δούμε σε επόμενο κεφάλαιο).

Φτάσαμε κάτω... Τώρα τι κάνουμε?

Φτάσαμε κάτω τελικά, αφού περάσαμε μια αλλαγή, μια παράκαμψη και ένα "προφυλακτικό"... Εννοείται ότι είμαστε άριστοι στον χειρισμό του σκοινιού όμως τώρα τι κάνουμε; Καταρχήν κάποια στιγμή θα πρέπει να ειδοποιήσουμε τους συντρόφους μας ώστε να αρχίσουν να κατεβαίνουν. Πριν το κάνουμε αυτό πρέπει πρώτα αναζητήσουμε ένα καλό μέρος για να καλυφθούμε. Πάντα κατά την κατάβαση και ειδικά εάν ο σύντροφός μας φέρει σακίδιο, μπορεί να πέσουν πέτρες. Διαλέγουμε επομένως ένα σημείο που να είναι πιο μακριά από το σκοινί ή/και να είναι κάτω από κάποια στέγη. Τότε είμαστε έτοιμοι να ειδοποιήσουμε. Και πως γίνεται αυτό? Απλά, φωνάζοντας "ελεύθερο" με όλη μας την δύναμη ή σφυρίζοντας δύο φορές (κατά τα πρότυπα του Canyoning)⁽³⁾ σε περίπτωση που π.χ. τρέχουν πολλά νερά και δεν μπορούμε να ακουστούμε από τον θόρυβο.

Θα μπορούσαμε βέβαια να φωνάξουμε "ελεύθερο" μόλις περάσουμε την αλλαγή (μιας και το σκοινί ελευθερώθηκε τότε) κι αυτό έχει τα πλεονεκτήματα του αλλά και μερικά σημεία προσοχής.

• Σαφές πλεονέκτημα είναι η ταχύτητα στην κίνηση μιας και δεν χρειάζεται να περιμένει ο σύντροφός μας να πατήσουμε στον πάτο για να αρχίσει να κατεβαίνει.
• Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι τα μέλη της ομάδας είναι πιο κοντά μεταξύ τους και έτσι επικοινωνούν καλύτερα σε κάθε περίπτωση. Επίσης με το να είμαστε κοντά σημαίνει ότι ακόμη και αν φύγει μια πέτρα κατα λάθος, δεν θα προλάβει να επιταχύνει πολύ, πριν φτάσει στον σπηλαιολόγο που ακολουθεί - αυτό όμως δεν ισχύει πάντα.

Είναι μονάχα δύο πράγματα που πρέπει να προσέξουμε εδώ:

• Πρώτον, εάν το σπήλαιο είναι πολύ σαθρό τότε καλύτερα τα μέλη της ομάδας να κατέβουν ένα - ένα. Το ίδιο ισχύει και εάν τρέχουν νερά και το συγκεκριμένο κομμάτι βρέχεται από αυτά...
• Δεύτερον, καλό είναι μεταξύ των μελών μιας ομάδας να παρεμβάλλονται τουλάχιστον δύο spit ή δύο αγκυρώσεις. Δηλαδή κατεβαίνοντας φτάνουμε σε μια αλλαγή. Την εξετάζουμε και εάν έχει δύο τουλάχιστον δεσιές, τότε την περνάμε και φωνάζουμε "ελεύθερο", εφόσον δεν υπάρχει κίνδυνος από πέτρες ή νερά. Εάν, πρόκειται για αλλαγή με μονό δέσιμο π.χ. ένα spit τότε την περνάμε κανονικά και συνεχίζουμε προς τα κάτω. Εάν υπάρχει αλλαγή μετά, τότε φωνάζουμε "ελεύθερο" μετά την δεύτερη αλλαγή. Έτσι, εάν φύγει (δηλαδή εάν αστοχήσει) η αλλαγή κατά την κατάβαση δεν θα "κρεμαστούμε" στον καταβατήρα του συντρόφου μας αλλά στην αλλαγή που προηγείται...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αυτή η οδηγία δεν ισχύει κατά την ανάβαση. Θεωρητικά δύο σπηλαιολόγοι μπορούν να ανεβαίνουν στο ίδιο σκοινί. Δεν είναι ότι πιο άνετο άλλα κάποιες φορές έχει γίνει, ενώ κάποιες άλλες φορές επιβάλλεται. Επίσης με ειδικούς χειρισμούς μπορούν δυο σπηλαιολόγοι να κατέβουν μαζί στο ίδιο σκοινί, ακόμη κι αν ο δεύτερος αναγκαστεί να κατέβει σε τεντωμένη χορδή. Δεν συνηθίζεται, ούτε προτείνεται αλλά στην πράξηγίνεται. Επίσης σε περίπτωση ανάγκης (τραυματισμένος σπηλαιολόγος) μπορούμε να τον κατεβάσουμε με ιταλικό cacolet.

Επίσης ας σημειωθεί ότι δεν έχει κανένα νόημα να φωνάξουμε "ελεύθερο" μόλις περάσουμε την παράκαμψη ή το "προφυλακτικό". Είναι ευνόητο ότι στις δύο αυτές περιπτώσεις, ακόμη κι αν φωνάξουμε ελεύθερο ο επόμενος δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το σκοινί γιατί κρεμόμαστε εμείς ακόμη από αυτό.

Αφού κατεβήκαμε όλοι κι εφόσον είμαστε σε καλή φυσική κατάσταση, είμαστε έτοιμοι να συνεχίσουμε την κατάβαση πιο κάτω ή να κάνουμε φωτογράφηση ή χαρτογράφηση ή οτιδήποτε άλλο για το οποίο έχουμε κατέβει. Όμως, εάν κάποιος από τα μέλη δείχνει π.χ. κουρασμένος πρέπει να σταματήσουμε την κατάβαση αμέσως. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είμαστε μια ομάδα και το ότι η ασφάλεια της και κάθε μέλους της ξεχωριστά, προέχει.

Σημειώσεις
⁽¹⁾ Περισσότερες πληροφορίες για τις παρακάμψεις θα βρείτε στο κεφάλαιο με τις βασικές αρχές αρματώματος.
⁽²⁾ Περισσότερες πληροφορίες για το πως ενώνουμε σκοινιά θα βρείτε στο κεφάλαιο " Κόμποι για να ενώσουμε σκοινιά"
⁽³⁾ Στο Canyoning, λόγω των καταρρακτών και του παραγόμενου θόρυβου από τα νερά, οι συνεννοήσεις γίνονται με σφυρίγματα (σφυρίχτρα):

• 2 σφυρίγματα σημαίνουν "ΟΚ"
• 3 σφυρίγματα σημαίνουν "Δώσε σκοινί"
• 4 σφυρίγματα σημαίνουν "Πάρε σκοινί"
• 1 σφυρίγμα σημαίνει "Σταμάτα (Στοπ)"

Το ΟΚ και το Stop μπορούν να έχουν άμεση εφαρμογή στην σπηλαιολογία (σαν "ελεύθερο" το "ΟΚ" και σαν "ακύρωση" ή σαν "πέτρα" (το μακρόσυρτο) το "Στοπ"). Επιπλέον τα τέσσερα σφυρίγματα θα μπορούσαν να σημαίνουν "ανεβαίνω ή ανεβαίνουμε" (αλλαγή κατεύθυνσης) ενώ τα τρια σφυρίγματα θα μπορούσαν να σημαίνουν "φέρε υλικά". Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται σε σπήλαια με μεγάλους καταρράκτες όπως η Φτερόλακκα (-280μ) στον Παρνασό.