Difference between revisions of "Dangers"

Το παρόν κεφάλαιο (Dangers) ΔΕΝ έχει ακόμη ολοκληρωθεί και πολύ πιθανόν να περιέχει πληροφορίες και οδηγίες ΠΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ!.

Σκίτσο: Νίκος Βαλσαμίδης

Tα σπήλαια είναι ένας εν πολλοίς αφιλόξενος για τον άνθρωπο χώρος στον οποίο σε κάθε περίπτωση εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την ασφάλεια μας. Πράγματι οι στατιστικές αναφέρουν πως το 90% των ατυχημάτων στα σπήλαια οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος, το 5% σε ατυχία και το υπόλοιπο 5% σε μη προσδιορισμένες αιτίες. Προσωπικά αμφισβητώ την παραπάνω αιτιολόγηση υποστηρίζοντας ότι ακόμη και εάν το 10% είναι κακοτυχία, τότε εμείς θα πρέπει να το προβλέψουμε και να λάβουμε τα μέτρα μας. Όπως δεν είναι άτυχος ο ορειβάτης που τον χτυπά χιονοστιβάδα – αφού σε ένα δύσκολο πέρασμα συνεκτιμά καιρικές συνθήκες, ώρα, κούραση και αναλαμβάνει ή όχι τον κίνδυνο, πράττοντας αναλόγως – έτσι δεν είναι άτυχος ο σπηλαιολόγος που παγιδεύεται από «ξαφνική» νεροποντή σε κάποιο σπήλαιο αφού και αυτός με ανάλογη μέθοδο εκτιμά – ή θα έπρεπε να εκτιμά – και να αναλαμβάνει – ή να μην αναλαμβάνει - τους κινδύνους.

Τι προσέχουμε λοιπόν:

Α. Πτώσεις σε πηγάδια.

Η συνηθέστερη αιτία ατυχημάτων στο εξωτερικό.

Πρόληψη: Στο τέλος του σκοινιού να γίνεται κόμπος. Ιδανικά κόμπος είναι το οκτάρι με θηλιά (βλέπε "κόμπος του οκτώ στο μέσον του σχοινιού" ώστε να διευκολυνθεί ο σπηλαιολόγος που το διαπιστώνει στην ένωση με το επόμενο σχοινί. Αλλά και οποιοσδήποτε άλλος κόμπος είναι ικανοποιητικός είναι αρκετός.

Να προβλέπεται η είσοδος και η έξοδος από τα βάραθρα να είναι σχετικά άνετη, με το αρμάτωμα ει δυνατόν ψηλά.

Κατά την είσοδο και έξοδο στα βάραθρα δεν ξεχνάμε τις λανιέρες.

Να μην υπερεκτιμάτε τις φυσικές σας δυνάμεις και δυνατότητες.

Να μην σταματάτε σε πατάρια μεταξύ της αρχής και του τέλους του βαράθρου χωρίς να λαμβάνετε υπ΄ όψιν την αυτασφάλιση σας και την ελαστικότητα του σκοινιού.

Να ασφαλίζεστε όταν τοποθετείτε βύσμα, φυσική ασφάλεια ή άλλο σε δύσκολα σημεία.

Να εφαρμόζεται ο κανόνας της ασφάλισης της ζώνης πρόσβασης στο βάραθρο.

Β. «Πτώση» του σπηλαιολόγου

Από αστοχία μια ασφάλειας, «πτώση» στην αναρρίχηση κλπ χωρίς μεγάλες «συνέπειες» συνήθως.

Πρόληψη: Χρησιμοποίηση κατάλληλων υλικών.

Επαρκής εκπαίδευση στις σπηλαιολογικές τεχνικές.

Οπτικός, ακουστικός και δια της αφής έλεγχος του βράχου πριν τοποθετήσουμε ασφάλεια. Στα σαθρά πετρώματα οπωσδήποτε διπλές αγκυρώσεις. Προσοχή στην τοποθέτηση των βισμάτων!

Διπλές αγκυρώσεις στην είσοδο κάθε πηγαδιού, στην αρχή και το τέλος από εκτεθειμένες τραβέρσες κίνησης, στις ενδιάμεσες ασφάλειες όταν υπάρχει κίνδυνος από υποχώρηση τους τραυματισμού του σπηλαιολόγόυ ή του σκοινιού.

Χρησιμοποίηση φυσικών σημείων αγκύρωσης (βράχια, σταλαγμιτικά, δέντρα μόνο εάν είμαστε απόλυτα σίγουροι.

Να μην γίνεται ελεύθερη αναρρίχηση χωρίς δυναμικό σκοινί ασφαλείας και την χρήση κατάλληλων ασφαλειών.

Γ. Πτώση βράχων ή άλλων αντικειμένων.

Προκαλείται συνήθως από απροσεξία ή από την ταλάντωση του σκοινιού ενώ κάποιος ανεβαίνει ή κατεβαίνει.

Πρόληψη: Ιδιαίτερα προσεκτικό καθάρισμα των άκρων του πηγαδιού από πέτρες που τυχόν υπάρχουν εκεί.

Προσοχή στις πέτρες που ρίχνουμε εμείς κατά την άνοδο ή την κάθοδο.

Να μην καθόμαστε κάτω από το σκοινί όταν ανεβαίνει ή κατεβαίνει άλλος σπηλαιολόγος και να καλυπτόμαστε.

Εάν ρίψουμε κάτι φωνάζουμε δυνατά «πέτρα» στους σπηλαιολόγους που βρίσκονται χαμηλότερα από μας ώστε αυτοί να καλυφθούν.

Σε περίπτωση που δεν ειναι δυνατόν να φυγουν οι πέτρες τις μαζεύουμε σε σάκκο και τον ασφαλίζουμε

Δ. Από καταστροφή (ή αστοχία) υλικών.

Πρόληψη: Έλεγχος και συντήρηση των υλικών.

Να μην χρησιμοποιούνται παλιά υλικά.

Προσοχή στα σκοινιά. Σκοινί που τρίβεται δεν είναι ασφαλές! ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ ΤΙΣ ΤΡΙΒΕΣ με την κατάλληλη τεχνική!

Να μην ανεβαίνουν δύο άτομα στο ίδιο σκοινί εάν δεν παρεμβάλεται τουλάχιστον μια αλλαγή.

Να μην χρησιμοποιούνται σκοινιά διαμέτρου μικρότερης από 9 χιλ. από σπηλαιολόγους χωρίς επαρκή εμπειρία.

Ε. Γλιστρήματα.

Συμβαίνουν όταν υποτιμούμε παράγοντες όπως: κούραση, ακατάλληλα παπούτσια, βαριά σακίδια, υγρασία, λάσπη , γουανό, εύθραυστα πετρώματα, σάρες κλπ.

Πρόληψη: Να χρησιμοποιείται σκοινί ασφαλείας όταν χρειάζεται να κινηθούμε τραβερσάρωντας και σε γλιστερές επιφάνειες.

Να αποφεύγονται τα περάσματα με ελεύθερη αναρρίχηση υπερεκτιμώντας τις δυνατότητες μας

Να χρησιμοποιούνται κατάλληλα υποδήματα.

ΣΤ. Εξάντληση – Υποθερμία.

Επικίνδυνη κατάσταση. Ξεκινά από μια απλή «ταλαιπωρία» του ασθενούς και μπορεί να φτάσει στο θάνατο

Πρόληψη: Σωστή διατροφή πριν την είσοδο στο σπήλαιο. Συγκεκριμένα για σπήλαια όπου η παραμονή δεν προβλέπεται να είναι ιδιαίτερα μεγάλη, αλλά υπάρχει έντονη αθλητική δραστηριότητα (μεγάλα βάραθρα) καλό είναι να λαμβάνονται αυξημένες ποσότητες υδατανθράκων όπως σταφίδες, ξηρούς καρπούς, αποξηραμένα φρούτα κλπ. Για τα μικρότερα σπήλαια δεν χρειάζεται τίποτε το ιδιαίτερο. Όμως για μεγάλες παραμονές και αθλητικές απαιτήσεις, είναι απαραίτητες τροφές που απελευθερώνουν ενέργεια αργά (ζυμαρικά, μπισκότα, λιπαρές τροφές κλπ ). Να εξηγήσουμε ότι οι τροφές αυτές πρέπει να λαμβάνονται πριν την έναρξη της εξερεύνησης. (Αυτό φυσικά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνουμε και τακτικοί πελάτες στις τοπικές ταβέρνες ).

Να γνωρίζουμε τις δυνατότητές μας.

Να μην υποτιμάμε τις δυσκολίες.

Να φοράμε τα κατάλληλα ρούχα: βαμβακερή εργατική φόρμα, για τα περισσότερα σπήλαια και τις ολιγόωρες παραμονές. Προσθέτουμε θερμοεσώρουχα για απαιτητικότερα σπήλαια. Για μεγάλες παραμονές σε υγρά σπήλαια απαραίτητη είναι η ολόσωμη FLEECE φόρμα και η ημιαδιάβροχη ή αδιάβροχη (PVC) σπηλαιολογική φόρμα. Για σπήλαια με υπόγεια ποτάμια κλπ απαραίτητη η καταδυτική φόρμα.

Να μην διακινδυνεύουμε σε σπήλαια με καταρράκτες και υπόγεια ποτάμια σε εποχή βροχοπτώσεων.

Να ρωτάμε το συνάδελφό μας για την σωματική και ψυχική του κατάσταση και να αναφέρουμε σε αυτόν την δική μας. Μην ξεχνάτε: η ασφάλεια του ενός είναι ασφάλεια για όλους!

Να μην προωθούμαστε πολύ γρήγορα γιατί έχουμε μεγάλη κατανάλωση ενέργειας.

Να μην βραδυπορούμε γιατί επίσης έχουμε μεγάλη κατανάλωση ενέργειας.

Να υπολογίζουμε ότι η επιστροφή είναι δυσκολότερη άρα πρέπει να έχουμε το ήμισυ και πλέον των δυνάμεών μας διαθέσιμο συν ένα απόθεμα ασφαλείας.

Να μην παραμένουμε για πολύ ακίνητοι: ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΥΠΟΘΕΡΜΙΑΣ! Μην διστάζετε να χρησιμοποιήσετε την αλουμινοκουβέρτα που επιβάλλεται να έχετε μαζί σας και να γνωρίζετε πως να κατασκευάζεται ¨ζεστό σημείο¨.

Εξάντληση και υποθερμία μπορεί να προκληθεί και από έλλειψη υγρών και ηλεκτρολυτών. Να πίνετε νερό (σε μικρές γουλιές συνεχώς –όχι όταν διψάσετε) και να έχετε πρόχειρο απόθεμα ηλεκτρολυτών!

Εξάντληση και υποθερμία μπορεί επίσης να προκληθεί και από έλλειψη υδατανθράκων. Για το λόγο αυτό να έχετε μαζί σας τροφές υψηλής θερμιδικής απόδοσης όπως σοκολάτα.

Θεραπεία: Το θύμα πρέπει να κινείται και βγαίνει από την σπηλιά άμεσα και πρώτο.

Εάν η κατάσταση του είναι σοβαρότερη, πριν κινηθεί προς τα έξω, του φοράμε ζεστά και στεγνά ρούχα και λαμβάνει ηλεκτρολύτες – υγρά – τροφή υψηλής θερμιδικής απόδοσης – ζεστά ροφήματα

Εάν η κατάσταση του είναι ακόμη σοβαρότερη (πλήρης αδυναμία ή λήθαργος), κατασκευάζουμε «ζεστό σημείο» για να προστατευθεί από το κρύο, ένας – τουλάχιστον – σπηλαιολόγος παραμένει μαζί του (ο πιο έμπειρος) και ειδοποιείται η ομάδα σπηλαιοδιάσωσης

Ζ. Κίνδυνοι από πλημμύρες - πνιγμό

Συνηθισμένος κίνδυνος στην σπηλαιοκατάδυση. Δεν θα τον εξετάσουμε εδώ. Αλλά μπορεί να συμβεί και απότομη άνοδος του νερού π.χ. σε ένα υπόγειο ποτάμι, μια καταβόθρα, να υπάρξει μια πτώση μέσα σε νερό κλπ.

Πρόληψη: Ενημέρωση για τις υδρολογικές συνθήκες του σπηλαίου.

Ενημέρωση για τις μετεωρολογικές συνθήκες που αναμένονται στην περιοχή.

Να μην μπαίνετε σε σπήλαια με σιφόνια όταν η παρατήρηση επιτόπου του καιρού δεν είναι ευνοϊκή.

Ιδιαίτερη προσοχή όταν κινούμαστε πάνω ή μέσα στο νερό

Στα πηγάδια, οι αγκυρώσεις να γίνονται σε σημεία που δεν φτάνει το νερό σε περίπτωση ξαφνικής πλημμύρας και έξω από τη κίνηση του νερού (κατρράκτες).

Να μην ανεβαίνουμε βάραθρα σε περίπτωση απότομης αύξησης του νερού.

Να σημειώνουμε κύριες ή και εναλλακτικές διαδρομές αν είναι δυνατόν μακριά από το νερό.

Αν υπάρχει ανάγκη μετακίνησης να ασφαλίζεστε στα πιο επικίνδυνα σημεία.

Κρατηθείτε όσο το δυνατόν έξω από το νερό και στεγνοί.

Θεραπεία: Σε περίπτωση πλημμύρας να περιμένουμε σε κάποιο ξηρό σημείο του σπηλαίου κατασκευάζοντας εάν χρειαστεί «ζεστό σημείο».

Η. Κίνδυνοι από απώλεια προσανατολισμού

Πρόληψη: Να σημειώνουμε τα καθοριστικά περάσματα.

Να κοιτάμε τακτικά προς τα πίσω ώστε να έχουμε εικόνα και της επιστροφής.

Σε πολύπλοκα σπήλαια να έχουμε χάρτη ή οδηγό.

Σε σπήλαια με περάσματα με τραβέρσα να μην παίρνουμε το σκοινί αν δεν είμαστε σίγουροι ότι θα ξαναβρούμε το σωστό πέρασμα.

Θεραπεία: Ψυχραιμία.

Κάνουμε οικονομία στο φως.

Ακολουθούμε τον πλατύτερο διάδρομο.

Σημειώνουμε τα σημεία που περάσαμε για να μην κάνουμε κύκλους (με ασετυλίνη, βέλη κλπ).

Ψάχνουμε για βέλη ή σημάδια προηγούμενων επισκεπτών.

Θ. Εγκλωβισμός σε στενά

Πρόληψη: Προσοχή στα κάθετα στενώματα. Στα πολύ δύσκολα στην κατάβαση, βγάζουμε τον καταβατήρα μας και τον περνάμε στην κοντή λανιέρα μας ώστε να μπορούμε να τον ελέγχουμε με τα χέρια ψηλά. Στην ανάβαση, κάνουμε πολύ μικρές κινήσεις για να μην σφηνώσουμε. Σημαντική βοήθεια μας προσφέρει το φρένο ποδιού.

Να μην μπαίνουμε σε καθοδικά στενώματα με το κεφάλι. Δεν ξέρουμε που καταλήγουν π.χ. αν είναι πηγάδι, και αν μπορούμε να γυρίσουμε.

Σε στενώματα που δεν καταλήγουν σε πηγάδια μπορούμε να βγάλουμε και τα εξαρτήματα ή και τη ζώνη μας ακόμη.

Να μην περνάμε στενώματα που αρχίζουν να μας προκαλούν προβλήματα αναπνοής.

Να μην περνάει ποτέ τελευταίος αυτός που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να κολλήσει.

Να περνάτε τα στενά ήρεμα χωρίς να ξοδεύετε ενέργεια.

Ι. Δηλητηριώδη αέρια

Σπήλαια ύποπτα για δηλητηριώδη αέρια είναι αυτά που βρίσκονται:

Α. Κοντά σε ιαματικά νερά (π.χ. θειούχα – βλέπε λουτρά Καϊάφα) ή ηφαιστειακά (Μέθανα).

Β. Τα τεχνητά (ορυχεία – βλέπε ορισμένα πηγάδια στο Λαύριο).

Γ. Σπήλαια σκουπιδότοποι ή εναπόθεσης λυμάτων. Το μοναδικό θανατηφόρο ατύχημα στην Ελλάδα έχει γίνει σε ένα τέτοιο σπήλαιο...

Δ. Σε καταβόθρες ή αίθουσες που βρίσκονται βιολογικά υλικά (φύλλα, γουανό κ.α.)

Ε. Εάν κοντά βρίσκονται κοιτάσματα υδρογονανθράκων.

ΣΤ. Σε νέες αίθουσες που ανακαλύπτονται με σπηλαιοκατάδυση.

Πρόληψη: Να επιστρέψετε αμέσως πίσω στην περίπτωση ναυτίας, πονοκεφάλου, και ασταθούς φλόγας της ασετυλίνης.

Να παίρνετε πληροφορίες εκ των προτέρων για τα χαρακτηριστικά του σπηλαίου π.χ. ηφαιστειακά σπήλαια.

Πολύ μεγάλη προσοχή αν χρησιμοποιηθούν εκρηκτικά ή κομπρεσέρ.

ΙΑ. Κατολίσθηση

Συμβαίνει καμιά φορά όταν πατήσουμε σε ασταθή βράχια σε στενώματα, σάρες κλπ.

Πρόληψη: Πατάμε τα μεγαλύτερα και καλύτερα σφηνωμένα. Προσοχή και μόνο προσοχή!

ΙΒ. Έλλειψη φωτός

Πρόληψη: Τουλάχιστον δύο φωτιστικά με επαρκή καύσιμα (πέτρες ασετυλίνης) ή μπαταρίες

Θεραπεία: Βοήθεια από τους άλλους σπηλαιολόγους της ομάδας

Με τον σπινθήρα του αναπτηρα κάνοντας βήμα βήμα

Με το φλας της φωτογραφικης μηχανής

Με το φως μέτρησης της φωτογραφικής μηχανής

ΙΓ. Δηλητηριώδεις οργανισμοί

Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν δηλητηριώδεις οργανισμοί στα σπήλαια. Οχιές και σκορπιοί μπορεί να συναντήσουμε σε μερικά μέτρα από την είσοδο μόνο. Αν πιάσουμε μια νυκτερίδα υπάρχει φόβος να μας δαγκώσει και να μας μεταδώσει λύσσα. Επίσης μπορεί να πάθουμε τέτανο από γουανό που έρχεται σε επαφή με αμυχές, πληγές κλπ.

Πρόληψη: Προσοχή που βάζουμε τα χέρια μας.

Γάντια

Εμβολιασμός (αντιτετανικός).

Περιποίηση αμυχών και πληγών.

ΙΔ. Σεισμός

Εάν σας τύχει κάτι τέτοιο μάλλον δεν σας χρησιμεύει σε τίποτε η επίσκεψη στο καζίνο… Και πάλι όμως, δύσκολα ένα σπήλαιο θα πάθει μεγάλη καταστροφή από ένα σεισμό, αφού υπάρχει εδώ και εκατομμύρια χρόνια και έχει αντέξει σε εκατοντάδες μικρούς και μεγάλους σεισμούς. Για παράδειγμα το σπήλαιο του Πανός στην Πάρνηθα δεν έπαθε τίποτε στον μεγάλο σεισμό, παρότι το επίκεντρο ήταν σε ελάχιστη απόσταση. Τίποτε δεν αποκλείεται όμως…

Πρόληψη: Δεν επισκεπτόμαστε σπήλαια σε περιοχές και κατά την περίοδο που σημειώνεται σεισμική έξαρση.

ΙΣΤ. Άλλοι κίνδυνοι

Εγκαύματα από την φλόγα της ασετυλίνης. Προσοχή και μόνο προσοχή.

Εγκαύματα από την εξάρτηση. Καλή προσαρμογή και στην ανάγκη αλλαγή ζώνης.

Εγκαύματα από τις φόρμες κατάδυσης. Βαζελίνη, καλτσόν στα ποδια.

Εγκαύματα από το σκοινί. Ποιος σας είπε να κρατάτε το σκοινί;

Μπλέξιμο μαλιών στον καταβατήρα. Τα μακρια μαλια τα πιάνουμε με κοτσίδα πίσω.

Τραυματισμός του χεριού μεταξύ σχοινιού και βοηθητικού κρίκο του καταβατήρα καθώς ελέγχουμε την κατάβαση μας. Προσέχουμε να μην πλησιάζει το χέρι πολύ κοντά στον βοηθητικό κρίκο.

ΙΖ. Γενικά μέτρα ασφαλείας

Επειδή όμως η πρόληψη είναι καλύτερη από την θεραπεία ΠΡΙΝ την επίσκεψη σε ένα σπήλαιο φροντίζουμε να απαντήσουμε (στον εαυτό μας πρώτα και κατά μόνας, σαν παρέα και στους φίλους μας εν συνεχέια) στα εξής ερωτήματα ευθαρσώς, ειλικριώς και τιμίως:

Α. Διαθέτουμε επαρκή εκπαίδευση και εμπειρία για το σπήλαιο που σκοπεύουμε να επισκεφθούμε;:

Β. Είναι επαρκής ο ατομικός σπηλαιολογικός μας εξοπλισμός;

Γ. Έχουμε την απαιτούμενη φυσική κατάσταση; Έχουμε κοιμηθεί – φάει καλά; Μήπως είμαστε αδιάθετοι;

Δ. Ενημερώσαμε το Σύλλογο μας – φίλους;

Ε. Έχουμε ρυθμίσει τα γραφειοκρατικά (άδειες κλπ);

Στ. Έχουμε επαρκείς πληροφορίες για το σπήλαιο;

Ζ. Έχουμε δελτίο καιρού; Επιτόπου ο καιρός είναι καλός;

Η. Υπάρχουν αρκετά ομαδικά υλικά; Αρκετά αναλώσιμα;

Θ. Είμαστε τρεις ή και περισσότεροι;

Ι. Υπάρχει στο όχημα μας το αυτοκόλητο με το τηλεφωνο της σπηλαιοδιασωσης;

Μέσα στο σπήλαιο τώρα: ΔΙΑΚΟΠΤΟΥΜΕ ΑΜΕΣΑ ΤΗΝ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ – ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΟΥΡΑΣΗ – ΥΠΟΘΕΡΜΙΑ – ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΛΙΚΩΝ – ΚΑΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ (σημαντικότατο , όσο και εάν παραγνωρίζετε) – ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΒΑΛΕΙ.

ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: Γιατί δεν πάμε λιγότεροι από τρεις σε ένα σπήλαιο και μάλιστα βαραθρώδες;

Διότι εάν συμβεί το ο,τιδήποτε: